دوره تاریخ تئوری و مطالعات انتقادی معماری

تاریخ، تئوری، و مطالعات انتقادی

     دوره‌ی هشت ماهه تاریخ، تئوری، و مطالعات انتقادی اهداف چندگانه‌ای دارد. این دوره تلاش می‌کند معمارانی را تربیت کند که درک عمیق‌تری از دیسیپلین خود دارند و با سیر               اندیشه‌ها و تاریخ ایده‌های آن آشنایند. این دوره با تلاش برای بنیان کردنِ چارچوب‌های مفهومیِ لازم برای ایجاد امکانِ اندیشیدن به شیوه‌های سیستماتیک و انتقادی، امیدوار است         بتواند با ایجاد یک بستر فکریِ متکثر، در برابرِ رویکردهای ایدئولوژیک مقاومت ایجاد کند. شرکت‌کنندگان این دوره متعلق به دو گروه هستند؛ اعضای استودیوهای همگرا، و دوستانی که       به شکل آزاد و برای شرکت در این دوره به کانون آمده‌اند. این دو گروه در کنار هم، در قالب پروژه‌های مطالعاتیِ انفرادی و گروهی، روی موضوعات گوناگونِ مرتبط با دیسیپلین، با توجه   به چارچوب سمینارهای‌ ارائه‌شده در دوره و نیز با توجه به علایقِ خود کار خواهند کرد. دانشجویان در طول دو ترم تحصیلی و در کنار کلاس‌های مختلف، و سخنرانی‌هایی که تعدادی از           مورخان و تئوریست‌های برجسته از دانشگاه‌های معتبر دنیا ارائه می‌کنند، بخشی از مهم‌ترین متن‌های انتقادیِ معماری را که در مجلات تاثیر گذار معماری از جمله آپوزیشنز، اسمبلج،         آِنی، لاگ و ... منتشر شده‌اند، می‌خوانند. این دوره برای آن گروه از افرادی مناسب است که در کنار علاقه به پرکتیس معماری، مایل‌اند در بستری انتقادی، به شکلی جدی‌ به تئوری و           تاریخ معماری، و نیز نوشتن درباره‌ی معماری بپردازند.

     دایرکتور: پویان روحی
     مدرسان:

   ایمان انصاری   

   پویان روحی

   رضا عسگری

   محمد قاری پور

   محمد یاسر موسی پور
   
    
   تقویم زمانبندی:

      
      مدت : 8 ماه شامل دو ترم 4 ماهه

       سیلابس دروس:

"معماری تکنو علم"
مدرس: ایمان انصاری

ایمان انصاری:

ایمان انصاری موسس دفتر AN.ONYMOUS و نیز معمار، شهرساز و استاد مدعو در  مدرسه ی معماریUNLV  می‌باشد. قبل از تاسیس دفتر AN.ONYM  وی  در دفاتری نظیر  Terreform/Michael Sorkin Studio,Foreign Office Architects(FOA), Sikdmore, Owings, & Merrill (SOM). Pei Cobb Freed & Partners, Gensler فعالیت کرده. همچنین در برنامه ی سکونت انسانی سازمان ملل(UN-Habitat) تمرکز اصلی وی بر روی شهرها  و عوامل تغییرات آب و هوایی بوده است. آثار و نوشته های وی تا کنون در مجلاتی نظیر Log, Architectural Theory Review, Metropolis, Architects Newspaper   منتشر شده است. همچنین نمایشگاه های بین المللی نظیر موزه ی هنر های معاصر MOMA در نیویورک ، A+D Architecture و همیچنین موزه ی طراحی  لس آنجلس برگزار کرده است. ایمان انصاری  مدرک حرفه ای معماری خود را از City College  از دانشگاه  City university  شهر نیویورک و مدرک طراحی شهری خود را از مدرسه ی طراحی دانشگاه هاروارد اخذ کرده. وی هم اکنون دانشجوی دکتری در تاریخ و تئوری معماری در دانشگاه کالیفرنیا در شهر لوس آنجلس  (UCLA)است.

شرح دوره:

ارتباط بین معماری و علم، از دوران رنسانس متاخر تاکنون دچار تغییرات اساسی شده است.به مرور و طی تغیرات پی در پی/تحولات پی در پی و آغاز آشنایی دانش جدید،معماری از Scientia  ویترو ویوسی به derivative   ابزار و مصداق علم تبدیل شده است.در این میان معماران و بناها همچنان در حوزه های شناختی عکس العمل داشتند و بدین وسیله به ساخت/تولید، در برداشتن و حتی محدود کردن حیطه های علم پرداختند.

این دوره به علم به عنوان حوزه اجتماعی و تاریخی نگاه میکند که به شدت به شبکه فرهنگ و تکنولوژی که در آن پایه ریزی و پایدار است متصل میباشد. با نگاه گسترده تر به تاریخ، این دوره به شکل های مختلف تعامل بین معماری تکنو ساینس می پردازد.

سخنرانی ها به صورت موضوعی دسته بندی شده اند و بر گسترده ی معماری، نظریه های علم، ابزار، روش ها  و حرفه تاکید دارد.ک منابع مطالعاتی بر روی موضوعات هفتگی تاکید میکند و همکاران تدریس در طول ورک شاپ ها و تحلیل ها به تعامل و گفتگو و بحث بیشتر در مباحث می پردازند. با در نظر گرفتن معماری به عنوان مصداق فرهنگ، دوره تلاش میکند تا تولیدات معماری را در حیطه تاریخ علم و تکنولوژی و ارتباط آن با سایر تولیدات علمی قرار دهد.

اهداف دوره:

به عنوان دوره مطالعه انتقادی، این دوره بر پایه سخنرانی، مطالعه، بحث، ارئه نوشتار(مقاله) و ارائه نهایی بسته شده است. در طول ترم دانشجویان :

_ مهارت مطالعه، نوشتن، بحث و ارائه مطالب آکادمیک را بدست می آورند

- مهارت حل مساله و دانش تاریخی را بدست می آورند

- مهارت تفکر انتقادی با متن، تصویر،اشیا و تکنیک

- تحلیل و ایجاد مفاهیم ، اهداف و تولیدات معماری در مجادلات گسترده فرهنگی-اجتماعی و علمی

"معماری تاریخ تئوری"
مدرس: پویان روحی

پویان روحی

پویان روحی دانش آموخته ی معماری در دانشگاه آزاد قزوین ) 2005 ( است. او در سال 2012 به موسسه ی پرت در نیو یورک رفت وذ در آنجا زیر نظر ویلیام م کدانلد، کاترین اینگراهام، مانوئل دلاندا و ...به تحصیل پرداخت. در سال 2013 به موسسه ی معماری کالیفرنیای جنوبی )سای-آرک( رفت و در دوره ی تحصیلات تکمیلیِ «معماری و تکنولوژی ESTm( » ( زیر نظر هرنان دیاز آلانزو، مارسلو اسپینا، اندرو زاگو و ...آموزش دید. او در سال 2016 به این موسسه بازگشت و در مرکز پژوهش های پیشرفته ) EDGE ( و در نخستین دوره از برنامه ی تحصیلات تکمیلی «تئوری و آموزش طراحی »، زیر نظر جف کیپنس، دیوید روی، گراهام هارمن و ...تحصیل کرد. این نخستین برنامه ی آموزشی است که به طور خاص روی طراحیِ تئوری و مدل های آموزشیِ معماری تمرکز دارد. او در سال 2017 از این موسسه فارغ التحصیل شد و اکنون مشغول همکاری با دفتر معماری زاگو و تدریس به عنوان دستیار در موسسه ی معماری کالیفرنیای جنوبی است. از او کتاب های گزارش اقلیت؛ استودیوی بی کاغذ و دانشگاه کلمبیا در دوران مدیریت برنارد شومی، کشورِ تماشاچ یها؛ گفتگو با بهرام شیردل، و معماری و فلسفه ی شیء-محور در دست انتشارند.

شرح دوره:

این کلاس درآمدی است بر تاریخ تئوری معماری، و ایده‌ها و مفاهیم کلیدی آن را از دوران باستان تا قرن هجدهم مورد بررسی قرار می‌دهد. محتوای دوره بر پیدایش تئوری و دگرگونیِ آن تاکید دارد و بحث‌های اصلیِ گفتمان معماری در دوره‌های مختلف تاریخی را مورد توجه قرار می‌دهد. این دوره تلاش می‌کند تا ضمن بررسی ماهیت اندیشه‌‌ی معماری در هر برش تاریخی، رابطه‌ی آن را با بافت سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی هر دوره بررسی کند. شیوه‌ی تدریس کلاس روی ارائه‌های گروهی دانشجویان و بحث‌های گروهی تاکید دارد. متن اصلی مورد استفاده در کلاس، کتاب تاریخ تئوری معماری از ویتروویوس تا امروز نوشته‌ی هانو والتر­ـ­کرافت است. متن‌های جانبی در طول دوره در اختیار شرکت‌کنندگان قرار خواهند گرفت.

برنامه‌ی کلاس

جلسه‌ی اول

درآمد: تئوری معماری چیست؟

تعیین گروه‌ها (ارائه‌ها از هفته‌ی هشتم آغاز می‌شوند)

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "درآمد". تاریخ تئوری معماری از ویتروویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994.         13-21.

جلسه‌ی دوم

ویتروویوس و تئوری معماری در دوران باستان

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. " ویتروویوس و تئوری معماری در دوران باستان". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 21-30.

جلسه‌ی سوم

قرون وسطی

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "سنت ویتروویس و تئوری معماری در قرون وسطی". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز.              نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 30-41.

جلسه‌ی چهارم

لئون باتیستا آلبرتی

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "لئون باتیستا آلبرتی". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 41-51.

جلسه‌ی پنجم

قرن پانزدهم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "تئوری در قرن پانزدهم پس از آلبرتی". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 51-66.

جلسه‌ی ششم

رنسانس

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "سنت ویتروویس در رنسانس". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 66-73.

جلسه‌ی هفتم

قرن شانزدهم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "قرن شانزدهم". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 73-83.

جلسه‌ی هشتم

پالادیو

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "پالادیو و اومانیست‌های شمال ایتالیا". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 83-93.

جلسه‌ی نهم

جنبش ضداصلاحات، باروک، و نئوکلاسیسیزم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "جنبش ضداصلاحات، باروک، و نئوکلاسیسیزم". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 93-109.

جلسه‌ی دهم

فرانسه در قرن شانزدهم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "فرانسه در قرن شانزدهم". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 118-124.

جلسه‌ی یازدهم

فرانسه در قرن هفدهم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "سنتز کلاسیک در فرانسه‌ی قرن هفدهم". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 124-128.

جلسه‌ی دوازدهم

آکادمی معماری فرانسه

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "بنیان آکادمی معماری فرانسه و چالش‌های پیش روی آن". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 128-141.

جلسه‌ی سیزدهم

روشنگری و معماریِ انقلابی

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "زیبایی‌شناسی نسبیت‌گرای معماری، روشنگری و معماریِ‌انقلابی". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 141-166.

جلسه‌ی چهاردهم

ایتالیای قرن هجدهم

متن:

کرافت، هانو­ـ­والتر. "اعانه‌ی ایتالیا به تئوری معماری در قرن هجدهم". تاریخ تئوری معماری از ویترووویوس تا امروز. نیو یورک: انتشارات دانشگاه پرینستون، 1994. 194-208.

درس‌گفتار "فلسفه‌ی تاریخ معماری"

مدرس: رضا عسگری

متولد ۱۳۵۹

فوق لیسانس تاریخ و تئوری

معماری،دانشگاه مک

گیل،مونترال،کانادا

فوق لیسانس معماری ، دانشگاه آزاد

اسلامی ، واحد تهران مرکز

بیش از ۱۰ سال سابقه فعالیت حرفه

سخنرانی و ارایه مقالات متعدد در

حوزه طراحی پژوهی در معماری

سخنرانی در کانون معماران معاصر با

»عنوان «تئوری معماری و مساله زبان

سخنرانی در دانشگاه آزاد اسلامی

، واحد تهران غرب با عنوان «چهار

»تعریف تاریخی از معماری

تر جمه و تالیف در حوزه تئوری

معماری غرب

چاپ مقالات متعدد به زبان انگلیسی

در مجله معماری دانشگاه مک گیل

همکاری در تهیه و تدوین طرح

مطالعاتی «هویت شهری اراک «در

وزارت راه و شهرسازی

بسیاری از مفاهیم و پیش‌فرض‌های امروزی ما در مورد معماری (از جمله استقلال دیسیپلین معماری، باور به پیشرفت انسانی، نگاه ما به تکنولوژی و فناوری‌های دیجیتال، رابطۀ معماری با علم، کاربردی و ابزاری شدن تئوری معماری، جستجوی متدولوژی‌های طراحی، فرمالیسم، آوانگاردیسم، هیستوریسیزم، و...) که به‌گونه‌ای ساده‌انگارانه بدیهی فرض می‌شوند، محصولاتی تاریخی‌اند که با آغاز تفکر مدرن شکل گرفته‌اند. آشنایی با تاریخ تکوین و تطور این مفاهیم در چند سده‌ی اخیر، نه تنها به درک بهتر و عمیق‌تر جایگاه امروزی‌مان کمک خواهد کرد، بلکه موجب تقویت دیدگاه انتقادی ما خواهد شد. به علاوه تاریخ به مثابه امری نابهنگام که از پیش‌فرض‌های شناخت‌شناسانه‌ی معاصر تبعیت نمی‌کند، می‌تواند آلترناتیوها و افق‌های فکری جدیدی را پیش روی ما بگشاید.

در این درس‌گفتار با طرح مفهوم جدید تاریخ در دوران مدرن، و با مروری بر مهمترین نظریات در فلسفه و تئوری معماری، به طرح این پرسش‌ها می‌پردازیم: چرا تاریخ می خوانیم؟ شناخت تاریخ چه فواید یا مضراتی می‌تواند داشته باشد؟ تاریخ معماری چه نقشی در پیشبرد گفتمان معماری دارد؟ آیا مطالعۀ تاریخ، می‌تواند امکان شکل‌گیری آلترناتیوی برای آینده را فراهم سازد؟ در فرآیند خلاقانۀ معماری چقدر به تاریخ معماری نیاز داریم؟ روش ما در مراجعه و بازخوانی تاریخ چیست؟ تئوری معماری و تاریخ معماری چه رابطه‌ای با هم دارند؟

طرح کلی درس‌گفتارها بر ارایه‌ی دو جریان موازی در هر دوره‌ی تاریخی استوار است: فلسفه‌ی تاریخ، و تئوری معماری. بنابراین، هر جلسه دو هدف را به طور همزمان دنبال می‌کند: از یکسو با مرور نظریات کلیدی در مورد تاریخ، سعی در تعمیق پرسش‌های فلسفی در مورد تاریخ دارد و از سوی دیگر به بازخوانی تئوری معماری در هر دوره می‌پردازد و نسبت آن را با نگرش تاریخی در آن دوره بررسی می‌نماید. بدین ترتیب در بطن مباحث هر جلسه رابطه‌ی تئوری و تاریخ معماری نهفته است.

سرفصل مطالب دوره:

-          مفهوم زمان در آگاهی اسطوره‌ای// تئوری معماری یونان پیش از دوره کلاسیک (architecture as techne)

-          تاریخ‌نگاری یونانی-رومی// تئوری معماری ویتروویوس

-          تاریخ‌نگاری مسیحی// تئوری معماری قرون وسطا (architecture as mechanical arts)

-          رنسانس و باززایی تاریخی (ویکو)// تئوری معماری رنسانس (architecture as an art of design)

-          انقلاب‌های علمی قرن هفدهم و تاریخ‌نگاری دکارتی// مجادله‌ی باستان‌گرایان و مدرن‌ها (کلود پرو، بلوندل)

-          عصر روشنگری و تاریخ جهانی (ولتر، هیوم، روسو)// تئوری معماری در قرن هجدهم (نئوکلاسیسیزم و historicism، لوژیه و Primitivism، سوسیالیسم تخیلی و utopianism)

-          پوزیتیویسم و تاریخ‌نگاری قرن نوزدهم// ابزاری شدن تئوری معماری (دوراند و مدرسه پلی‌تکنیک، بوزار و تجدیدحیات‌گرایی)

-          انقلاب صنعتی و تاریخ به مثابه پیشرفت علمی و تکنیکی//  تکتونیک و معماری مدرن (گیدیون و teleological history، بنهم و عصر دوم ماشین)

-          تاریخ فلسفیِ رمانتیک‌های آلمانی (هردر، کانت، شیلر، فیخته، شلینگ، هگل)// تئوری معماری در آلمان و معماری به مثابه فضا (برونو زوی)

-          ماتریالیسم تاریخی مارکس// معماری و یوتوپیا (تافوری)، تولید فضا (لفور)

-          تاریخ انتقادی و سود مندی و ناسودمندی تاریخ برای زندگی (نیچه)// سورئالیسم در معماری

-          تاریخ نزد مکتب فرانکفورت و چپ نو (بنیامین، آگامبن، بدیو)// تافوری و operative history

-          فقر تاریخی‌گری (پوپر)// پست‌مدرنیسم در معماری (ونتوری، آلدو روسی)

-          گسست‌های شناخت‌شناسانه در تاریخ (فوکو، دریدا، دلوز)// بازگشت آوانگارد (آیزنمن، چومی)

-          فلسفه‌های وجودی تاریخ در اگزیستانسیالیسم و پدیدارشناسی (هایدگر، هانا آرنت)// معنا در معماری (ژوزف ریکورت، نوربرگ-شولتز)

-          نسبت تاریخ و روایت در هرمنوتیک و افق معنا (ریکور)// هرمنوتیک به مثابه تئوری معماری (پرز-گومز)

ترم دوم:

در این درسگفتار، با مروری بر نظریات مرتبط با زبان و معنا در معماری، بهخصوص از دهۀ 0691 به بعد، به طرح این پرسشها میپردازیم: آیا معماری، هنری بازنمایانه یا representational است؟ آیا معماری نوعی زبان یا ساختار نشانهای است؟ و اگر هست، آیا زبانِ معماری، قراردادی و فرهنگی است و یا بر عوامل وجودیِ جهانشمول و فرافرهنگی استوار است؟ آیا اساساً معماری حاوی معنا است؟

بناهای معماری چگونه معنا مییابند یا بهعبارت دیگر روشهایی که معماری با ما سخن میگوید، کدامند؟ در ادامه، با اتکا به دستاوردهای اخیر علومِ شناختی یا cognitive science و تحولات بنیادینی که در درک ما از کارکرد مغز و درنتیجه در مفاهیم خرد، زبان و معنا به وجود آمده، به طرح ناکارآمدیِ تئوریهای زبانشناسانهای خواهیم پرداخت که سعی در تقلیل معماری به قواعد زبانی یا به یک سیستم نشانه شناختی دارند و بر لزوم گذار از پارادایم نشانهشناختی و اتخاذ رویکردی جسمانی در معنا سخن خواهیم گفت و به بحث از توانشهای معمارانه در سه سطح خواهیم پرداخت:
عناصر معماری در نسبت با توانشهای ادراکی  perceptual affordances آنها؛

 بازتعریف مفاهیم فضایی پایه در نسبت با طرحوارههای تصویری  image schemata

 بازتعریف اتمسفر

در رابطه با توانشهای احساسی معماری ) emotional affordances .)

مروری بر تئوریها و نظریات قرن بیستم:

-          نشانهشناسی و انقلاب زبانشناختی در قرن بیستم: سوسور، پیرس، موریس و فرمالیستهای روس

-          ساختارگرایان فرانسوی )لوی استروس، فوکو، بارت، لاکان و...(

-          دیکانستراکشن و پسا ساختارگرایی )دریدا، باتای، دلوز، و...(

-          هرمنوتیک )گادامر، دیلتای، آیزر و...(

-          ژوزف ریکورت: معنا و ساختمان 0691

-          نوربرگ شولتز: نیات در معماری 0693 ، معنا در معماری غرب 0691

-          ژرژ برد و چارلز جنکز: معنا در معماری 0699

-          اومبرتو اکو: عملکرد و نشانه، نشانهشناسی معماری 0691

-          کریستوفر الکساندر: یادداشتهایی بر ترکیب فرم 0691 ، زبان الگو 0691

-          آیزنمن: مبنای فرمال معماری مدرن 0693

-          رابرت ونتوری: پیچیدگی وتضاد 0699

-          جان سامرسون: زبان کلاسیک معماری 0693

-          چارلز جنکز: زبان معماری پست مدرن 0699

-          برونو زوی: زبان مدرن معماری 0691

آشنایی با دستاوردهای علوم شناختی و عصبشناسی معاصر

-           انتقاد به logocentrism

-          لزوم تجدید نظر در مفاهیم خرد، زبان و معنا

-          جرج لیکاف و مارک جانسون: Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind

-          هانری فرانسیس مالگریو: The architect's brain: Neuroscience, creativity, and architecture

-          لارنس بارسالو: simulation semantics و Grounded cognition

-          آشنایی با تئوری 1Es دربارۀ ذهن: Embodied ، Embedded ، Enacted ، و Extended

-          آشنایی با مفاهیم: affordance و image-schemata

-          اریک لاندوفسکی: معنا بهمثابۀ تجربۀ زیسته

معنا در معماری

-          بازتعریف عناصر معماری در نسبت با توانشهای ادراکی آنها

-          هنری پلامر: کنش و عمل در فضا در مقابل spectatorism یا Voyeurism

-          بازتعریف مفاهیم فضایی پایه در نسبت با طرحوارههای تصویری

-          مروری بر مفهوم فضا در تئوری معماری: از اگوست اشمارسو تا آنتونی وایدلر

-          بازتعریف اتمسفر در رابطه با توانشهای احساسی معماری

-         معماری به مثابۀ تجربۀ زیست

"فلسفه تاریخ تئوری"
مدرس: رضا عسگری

رضا عسگری:

رضا عسگري دانش آموخته كارشناسي ارشد معماري از دانشگاه آزاد اسلامي واحد تهران مركزي است. او تحصيلات تكميلي خود را نيز در دانشگاه مك گيل كانادا در رشته تاريخ و تئوري معماري، زير نظر آلبرتو پرز-گومز، نظريه پرداز برجسته معاصر، در سال ٢٠١١ ميلادي به پايان رساند. پس از پايان تحصيلات، او فعاليت حرفه اي خود را با طراحي و نظارت پروژه هاي متعدد در شركت آمایش، طرح و توسعه پارس ادامه داده و علاوه بر آن به تدريس در دانشكده هاي معماري و شهرسازي دانشگاه آزاد اسلامي پرداخته است. تاكنون مقالات متعددي از او در مجلات و سايتهاي تخصصي معماري منتشر شده و هم اكنون نيز ترجمه و تاليف كتبي در زمينه تئوري معماري را در دست اقدام دارد.

شرح دوره:

بسیاری از مفاهیم و پیش‌فرض‌های امروزی ما در مورد معماری (از جمله استقلال دیسیپلین معماری، باور به پیشرفت انسانی، نگاه ما به تکنولوژی و فناوری‌های دیجیتال، رابطۀ معماری با علم، کاربردی و ابزاری شدن تئوری معماری، جستجوی متدولوژی‌های طراحی، فرمالیسم، آوانگاردیسم، هیستوریسیزم، و...) که به‌گونه‌ای ساده‌انگارانه بدیهی فرض می‌شوند، محصولاتی تاریخی‌اند که با آغاز تفکر مدرن شکل گرفته‌اند. آشنایی با تاریخ تکوین و تطور این مفاهیم در چند سده‌ی اخیر، نه تنها به درک بهتر و عمیق‌تر جایگاه امروزی‌مان کمک خواهد کرد، بلکه موجب تقویت دیدگاه انتقادی ما خواهد شد. به علاوه تاریخ به مثابه امری نابهنگام که از پیش‌فرض‌های شناخت‌شناسانه‌ی معاصر تبعیت نمی‌کند، می‌تواند آلترناتیوها و افق‌های فکری جدیدی را پیش روی ما بگشاید.

در این درس‌گفتار با طرح مفهوم جدید تاریخ در دوران مدرن، و با مروری بر مهمترین نظریات در فلسفه و تئوری معماری، به طرح این پرسش‌ها می‌پردازیم: چرا تاریخ می خوانیم؟ شناخت تاریخ چه فواید یا مضراتی می‌تواند داشته باشد؟ تاریخ معماری چه نقشی در پیشبرد گفتمان معماری دارد؟ آیا مطالعۀ تاریخ، می‌تواند امکان شکل‌گیری آلترناتیوی برای آینده را فراهم سازد؟ در فرآیند خلاقانۀ معماری چقدر به تاریخ معماری نیاز داریم؟ روش ما در مراجعه و بازخوانی تاریخ چیست؟ تئوری معماری و تاریخ معماری چه رابطه‌ای با هم دارند؟

طرح کلی درس‌گفتارها بر ارایه‌ی دو جریان موازی در هر دوره‌ی تاریخی استوار است: فلسفه‌ی تاریخ، و تئوری معماری. بنابراین، هر جلسه دو هدف را به طور همزمان دنبال می‌کند: از یکسو با مرور نظریات کلیدی در مورد تاریخ، سعی در تعمیق پرسش‌های فلسفی در مورد تاریخ دارد و از سوی دیگر به بازخوانی تئوری معماری در هر دوره می‌پردازد و نسبت آن را با نگرش تاریخی در آن دوره بررسی می‌نماید. بدین ترتیب در بطن مباحث هر جلسه رابطه‌ی تئوری و تاریخ معماری نهفته است.

سرفصل مطالب دوره:

-         مفهوم زمان در آگاهی اسطوره‌ای// تئوری معماری یونان پیش از دوره کلاسیک (architecture as techne)

-         تاریخ‌نگاری یونانی-رومی// تئوری معماری ویتروویوس

-         تاریخ‌نگاری مسیحی// تئوری معماری قرون وسطا (architecture as mechanical arts)

-         رنسانس و باززایی تاریخی (ویکو)// تئوری معماری رنسانس (architecture as an art of design)

-         انقلاب‌های علمی قرن هفدهم و تاریخ‌نگاری دکارتی// مجادله‌ی باستان‌گرایان و مدرن‌ها (کلود پرو، بلوندل)

-         عصر روشنگری و تاریخ جهانی (ولتر، هیوم، روسو)// تئوری معماری در قرن هجدهم (نئوکلاسیسیزم و historicism، لوژیه و Primitivism، سوسیالیسم تخیلی و utopianism)

-         پوزیتیویسم و تاریخ‌نگاری قرن نوزدهم// ابزاری شدن تئوری معماری (دوراند و مدرسه پلی‌تکنیک، بوزار و تجدیدحیات‌گرایی)

-         انقلاب صنعتی و تاریخ به مثابه پیشرفت علمی و تکنیکی//  تکتونیک و معماری مدرن (گیدیون و teleological history، بنهم و عصر دوم ماشین)

-         تاریخ فلسفیِ رمانتیک‌های آلمانی (هردر، کانت، شیلر، فیخته، شلینگ، هگل)// تئوری معماری در آلمان و معماری به مثابه فضا (برونو زوی)

-         ماتریالیسم تاریخی مارکس// معماری و یوتوپیا (تافوری)، تولید فضا (لفور)

-         تاریخ انتقادی و سود مندی و ناسودمندی تاریخ برای زندگی (نیچه)// سورئالیسم در معماری

-         تاریخ نزد مکتب فرانکفورت و چپ نو (بنیامین، آگامبن، بدیو)// تافوری و operative history

-         فقر تاریخی‌گری (پوپر)// پست‌مدرنیسم در معماری (ونتوری، آلدو روسی)

-         گسست‌های شناخت‌شناسانه در تاریخ (فوکو، دریدا، دلوز)// بازگشت آوانگارد (آیزنمن، چومی)

-         فلسفه‌های وجودی تاریخ در اگزیستانسیالیسم و پدیدارشناسی (هایدگر، هانا آرنت)// معنا در معماری (ژوزف ریکورت، نوربرگ-شولتز)

-         نسبت تاریخ و روایت در هرمنوتیک و افق معنا (ریکور)// هرمنوتیک به مثابه تئوری معماری (پرز-گومز)

ترم دوم:

در این درسگفتار، با مروری بر نظریات مرتبط با زبان و معنا در معماری، بهخصوص از دهۀ 0691 به بعد، به طرح این پرسشها میپردازیم: آیا معماری، هنری بازنمایانه یا representational است؟ آیا معماری نوعی زبان یا ساختار نشانهای است؟ و اگر هست، آیا زبانِ معماری، قراردادی و فرهنگی است و یا بر عوامل وجودیِ جهانشمول و فرافرهنگی استوار است؟ آیا اساساً معماری حاوی معنا است؟

بناهای معماری چگونه معنا مییابند یا بهعبارت دیگر روشهایی که معماری با ما سخن میگوید، کدامند؟ در ادامه، با اتکا به دستاوردهای اخیر علومِ شناختی یا cognitive science و تحولات بنیادینی که در درک ما از کارکرد مغز و درنتیجه در مفاهیم خرد، زبان و معنا به وجود آمده، به طرح ناکارآمدیِ تئوریهای زبانشناسانهای خواهیم پرداخت که سعی در تقلیل معماری به قواعد زبانی یا به یک سیستم نشانه شناختی دارند و بر لزوم گذار از پارادایم نشانهشناختی و اتخاذ رویکردی جسمانی در معنا سخن خواهیم گفت و به بحث از توانشهای معمارانه در سه سطح خواهیم پرداخت:
عناصر معماری در نسبت با توانشهای ادراکی  perceptual affordances آنها؛

 بازتعریف مفاهیم فضایی پایه در نسبت با طرحوارههای تصویری  image schemata

 بازتعریف اتمسفر

در رابطه با توانشهای احساسی معماری ) emotional affordances .)

مروری بر تئوریها و نظریات قرن بیستم:

-         نشانهشناسی و انقلاب زبانشناختی در قرن بیستم: سوسور، پیرس، موریس و فرمالیستهای روس

-         ساختارگرایان فرانسوی )لوی استروس، فوکو، بارت، لاکان و...(

-         دیکانستراکشن و پسا ساختارگرایی )دریدا، باتای، دلوز، و...(

-         هرمنوتیک )گادامر، دیلتای، آیزر و...(

-         ژوزف ریکورت: معنا و ساختمان 0691

-         نوربرگ شولتز: نیات در معماری 0693 ، معنا در معماری غرب 0691

-         ژرژ برد و چارلز جنکز: معنا در معماری 0699

-         اومبرتو اکو: عملکرد و نشانه، نشانهشناسی معماری 0691

-         کریستوفر الکساندر: یادداشتهایی بر ترکیب فرم 0691 ، زبان الگو 0691

-         آیزنمن: مبنای فرمال معماری مدرن 0693

-         رابرت ونتوری: پیچیدگی وتضاد 0699

-         جان سامرسون: زبان کلاسیک معماری 0693

-         چارلز جنکز: زبان معماری پست مدرن 0699

-         برونو زوی: زبان مدرن معماری 0691

آشنایی با دستاوردهای علوم شناختی و عصبشناسی معاصر

-          انتقاد به logocentrism

-         لزوم تجدید نظر در مفاهیم خرد، زبان و معنا

-         جرج لیکاف و مارک جانسون: Philosophy in the Flesh: The Embodied Mind

-         هانری فرانسیس مالگریو: The architect's brain: Neuroscience, creativity, and architecture

-         لارنس بارسالو: simulation semantics و Grounded cognition

-         آشنایی با تئوری 1Es دربارۀ ذهن: Embodied ، Embedded ، Enacted ، و Extended

-         آشنایی با مفاهیم: affordance و image-schemata

-         اریک لاندوفسکی: معنا بهمثابۀ تجربۀ زیسته

معنا در معماری

-         بازتعریف عناصر معماری در نسبت با توانشهای ادراکی آنها

-         هنری پلامر: کنش و عمل در فضا در مقابل spectatorism یا Voyeurism

-         بازتعریف مفاهیم فضایی پایه در نسبت با طرحوارههای تصویری

-         مروری بر مفهوم فضا در تئوری معماری: از اگوست اشمارسو تا آنتونی وایدلر

-         بازتعریف اتمسفر در رابطه با توانشهای احساسی معماری

-         معماری به مثابۀ تجربۀ زیست

"معماری از درون و از بیرون"
مدرس: محمد یاسر موسی پور

محمد یاسر موسی پور:

دانش آموخته دکتری معماری از دانشگاه شهید بهشتی است و در طول ده سال گذشته به طور مداوم به آموزش معماری مشغول بوده است. او هم اکنون مدرس دانشگاه و همچنین نهادهای غیردولتی معماری است و در حوزه نظریه معماری و هنر، سخنرانی هایی داشته و مقالات و یادداشت هایی را در نشریاتی همچون شرق، اعتماد و سایت های مرتبط به انجام رسانده است.

شرح دوره:

در فضای آموزشی جاری روز به روز فاصله علمی میان پژوهش­گران  و دانشجویان بیشتر می­شود که این مسئله منجر به مختل شدن گفتگو میان آن­ها می­گردد. برای کاهش این فاصله و به جهت ایجاد تعادل و تعامل هر چه بیشتر میان اساتید، پژوهشگران و دانشجویان، آن عده از اساتید و پژوهشگران که توانایی آموزش در این زمینه را دارا می­باشند باید در کم کردن فاصله میان توده اکثریت دانشجویان و اهالی پژوهش و مطالعه، تلاش خود را مبذول دارند تا امکان تعامل و نقد میان آن­ها برقرار گردد زیرا تا زمانی که آن­ها در نقش گویندگان صرف هستند ارتباط لازم  فی مابین ، این دو گروه برقرار نخواهد شد و در نتیجه دانشجویان، منفعل و مستمع خواهند بود، چون ابزار تعامل و گفتگو را که همان کلید واژگان مشترک است در دست ندارند. پس در گام نخست و مهم این دوره آموختن الفبای مفهومی بیرون دیسیپلین معماری مانند برخی از واژگان جامعه­شناسی و فلسفه و علوم سیاسی می­باشد. در گام بعدی الفبای مفهومی درون دیسیپلین معماری از سال 1960 به بعد تعریف خواهند شد. و درگام نهایی بر نگارش متون انتقادی تمرکز می­شود که خود به دو بخش آنالیز متون با تاکید بر متون آیزمن و کولهاوس و بخش دوم تولید متن خواهد بود که در خلال آن استدلال و فنون بلاغت نیز آموزش داده می­شود.

چگونه آثار معماری را بخوانیم؟

معماران همواره تلاش میکنند تا در مواجهه با اثر معماری چیزی را در آن خوانش کنند. اما درباره اینکه چه چیزی را باید یا می توان در معماری خواند تفاهمی وجود ندارد.گاهی همین امر موجب سردرگمی علاقمندان معماری برای شروع فعالیت نظری می شود.

آیا معماری را باید با مفاهیم درونی خودش خوانش کرد؟

یا بایستی از اثر معماری، چیزهای بیشتری مثل دلالت های سیاسی، اجتماعی و یا فرهنگی قرائت کرد؟

جامعه شناسی، روانشناسی و فلسفه سه قطب بیرون از معماری هستند که علاقه دارند معماری را با مفاهیم دیسیپلین خود خوانش کنند در حالی که بسیاری از معماران چنین روشی را برای مواجهه با معماری تقلیل دادن آن میدانند.

مفاهیم بیرون از معماری و مفاهیم درون معماری چه هستند و چگونه معماری را قابل خواندن میکنند؟

 این دوره سه قدم را شامل می شود. قدم اول مرور مفاهیم دیسیپلین های بیرون از معماری و تمرین خواندن معماری با آنهاست. قدم دوم مرور برخی مفاهیم درون دیسیپلین معماری و انجام تمرینی مشابه است. در قدم نهایی از طریق تمرین نوشتن انتقادی درباره معماری، تلاش می شود که با بهره گیری از مفاهیم فراگرفته شده، یک اثر معماری از درون و از بیرون خوانده و تحلیل شود. نتیجه این این تمرین یک نوشتار مکتوب خواهد بود

شهریه: